Vanaf deze zomer mogen de marechaussee, de FIOD en de opsporingsdiensten van het ministerie van Sociale Zaken en Waterstaat en Milieu zelfstandig undercoveroperaties uitvoeren en verdachten afluisteren. Tot nu toe mocht dat alleen in samenwerking met de politie.

De verruiming van de wet moet de aanpak van georganiseerde misdaad versterken. Om undercoveracties op te zetten of verdachten af te luisteren, moet er een vermoeden zijn van georganiseerde misdaad, een ernstige inbreuk op de rechtsorde of aanwijzingen voor een terroristisch misdrijf. Voorheen werkten de instanties samen met de politie om acties op te zetten, maar vanaf de zomer mogen ze dat dus ook zelf doen. Voor het doen van undercoveracties of het afluisteren van verdachten moet er wel toestemming zijn van het openbaar ministerie.

Bijzondere opsporingsdiensten

Behalve voor de FIOD en marechaussee gelden de extra bevoegdheden nu ook voor de opsporingsdiensten van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Inspectie Leefomgeving en Transport. Deze zogeheten Bijzondere opsporingsdiensten (BOD’s) zoeken in opdracht van het OM naar strafbare feiten op hun specifieke beleidsterrein. Niet elke organisatie zal daar gebruik van maken, schrijft de Volkskrant. De Arbeidsinspectie zegt bijvoorbeeld te klein te zijn om te investeren in opleidingen voor specialisten. Volgens een woordvoerder van de FIOD, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, is het voordeel ‘dat we in de nieuwe situatie slagvaardiger zijn en geen afhankelijkheidsrelatie hebben’.

Hamerstuk in Eerste en Tweede Kamer

De invoering van wet ging makkelijk. De extra bevoegdheden zijn door de vaste Kamercommissie voor (toen nog) Veiligheid en Justitie in een commissievergadering vorig jaar tot hamerstuk gebombardeerd, blijkt uit de vergaderverslagen van de Tweede Kamer.

Bij die vergaderingen, terwijl het kabinet demissionair was, waren alleen de huidige coalitiepartijen D66, VVD en CDA aanwezig. Op 16 november is het wetsvoorstel vervolgens afgehamerd in de Tweede Kamer. Dat kon, omdat geen enkel Kamerlid het wilde ‘onthameren’, legt de woordvoerster van de vaste Kamercommissie uit.

Ook in de Eerste Kamer is het voorstel zonder debat goedgekeurd, op 5 december 2017. Ook daar werd het wetsvoorstel afgehamerd, de vaste commissie had er geen vragen bij, vertelt de woordvoerder van de Eerste Kamer. “Het is er bij ons heel makkelijk doorheen gegaan”, vertelt een woordvoerder.

Kritiek

De Stichting Privacy First zegt in de Volkskrant dat ze het niet eens zijn met de wet. “Ik vind het schandalig dat hierover nauwelijks tot geen debat in het parlement en de media is gevoerd”, zegt directeur Vincent Böhre.

“Het gaat om een ingrijpende wetswijziging die nog meer inbreuk mogelijk maakt op de privacy van burgers. Dit maakt deel uit van een ontwikkeling die al langer gaande is en die leidt tot een steeds machtigere, alziende overheid die op eigen gezag burgers kan doorlichten zonder dat zij het doorhebben”, aldus Böhre.

BEL DIRECT